Μετά το ‘αναπάντεχο’ κλείσιμο της Thomas Cook στα τέλη του Σεπτέβρη, η εξάπλωση του κορωνοϊού, αποτελεί το δευτερο χτύπημα που δέχεται η τουριστική βιομηχανία. Τόσο σε παγκόσμιο, όσο και σε εθνικό επίπεδο, οι επιπτώσεις της πρόσφατης πανδημίας φαίνεται οτι θα είναι πολυεπίπεδες και βαθιές για τη τουριστική βιομηχανία. Για την Ελληνική οικονομία που μόλις αρχίζει να εμφανίζει κάποια σημάδια πρώιμης ανάκαμψης, τα φαινόμενα αυτά δημιουργούν έντονο προβληματισμό.
Με την πρόσφατη επιβεβαίωση των κρουσμάτων του κορωνοϊού στην Ελλάδα, ξεκίνησε ξανά μια συζήτηση σχετικά με τις επιπτώσεις τέτοιων περιστατικών στη τουριστική βιομηχανία της χώρας. Ποιός θα επηρεαστεί, σε τι βαθμό, τι επιχειρησιακές δυνατότητες έχουν οι επαγγελματιες του χώρου για να αντιδράσουν, πότε θα ανακάμψει η τουριστική βιομηχανία; Ήδη κυκλοφορούν δημοσιευματα στο διαδίκτυο σχετικά με την επίδραση της πανδημίας στις κρατήσεις και τον αυξημένο αριθμό ακυρώσεων στα ξενοδοχειακά καταλύματα σε Ελλάδα και Κρήτη.
Παρά την αβεβαιότητα που επικρατεί αυτή τη στιγμή, αξίζει να καταγραφούν μερικές σκέψεις σχετικά με αυτό που βιώνει η τουριστική βιομηχανία. Καταρχήν, ο κρατικός μηχανισμός και οι επαγγελματίες του κλάδου έρχονται αντιμέτωποι με μια δεύτερη κρίση (μετά το κλείσιμο της Thomas Cook) σε αρκετά σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτό δεν αποτελεί σύμπτωση και καλό θα ήταν να μην το εκλάβουμε ώς τυχαίο γεγονός, που παρόμοιο του ή σε αντίστοιχη κλίμακα, δεν θα μας ξανα-απασχολήσει στο μέλλον. Δυστυχώς, τα επόμενα χρόνια θα έχουμε να διαχειριστούμε αρκετά περιστατικά κρίσεων στη ‘γειτονιά’ μας.
Οι αιτίες μπορεί να είναι πολλές και διαφορετικές (μεταναστευτικό, πολεμικές συρράξεις, ενεργειακό, πανδημίες). Η αιτία δεν έχει σημασία. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι τα κρίσιμα γεγονότα και περιστατικά που θα χρήζουν ειδικής διαχείρισης θα πληθύνουν. Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι οι πρόσκαιρες ακυρώσεις ή οι κρατήσεις που δεν θα γίνουν. Το ουσιαστικό πρόβλημα είναι πως θα λειτουργήσει γενικά η βιομηχανία σε συνθήκες αβεβαιότητας.
Η γνώση και η εμπειρία μας στη διαχείριση τέτοιων περιστατικών θα κάνει τη διαφορά μεταξύ σύντομης ανάκαμψης και παρατεταμένης ύφεσης. Ο τουριστικός κλάδος θα αντέξει και θα ανακάμψει σύντομα μόνο εάν αναλάβουμε τις απαραίτητες πρωτοβουλίες και δράσεις, που μπορούν να συνοψιστούν σε τέσσερις λέξεις: ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης κρίσεων. Δεν είναι τυχαίο οτι οι διεθνείς προορισμοί που χτυπήθηκαν περισσότερο από τον ιό SARS στο παρελθόν, φαίνεται οτι είναι περισσότερο έτοιμοι να διαχειριστουν τη πανδημία του κορωνοϊού σήμερα. Τι σημαίνει αυτό; Πρακτικά ότι όσοι χρησιμοποίησαν προηγούμενες κρίσεις για να μάθουν, και όχι για να πανικοβληθούν, είναι οι κερδισμένοι σήμερα.
Μια προσεκτική ανάγνωση της σημερινής κατάστασης θα αναδείξει επίσης και κάποια σημαντικά προβλήματα της εγχώριας τουριστικής – ξενοδοχειακής βιομηχανίας. Φυσικά και η όποια πανδημία θα έχει ως συνέπεια χαμένες κρατήσεις και ακυρώσεις. Όμως το ευρύτερο πρόβλημα έχει να κάνει με δομικά χαρακτηριστικά της τουριστικής βιομηχανίας, όπως το ότι η τουριστική δραστηριότητα στη Κρήτη έχει περιορισθεί πλέον σε ένα μικρό χρονικό παράθυρο 3-4 μηνών. Με αυτό το δεδομένο τα προβλήματα μιας κρίσης γίνονται μεγαλύτερα καθώς το ζητούμενο είναι να καταφέρουμε να επανακτήσουμε τις χαμένες κρατήσεις και ακυρώσεις, όχι σε βάθος χρόνου, αλλά σε μια περιορισμένη τουριστική περίοδο.
Επιπλέον η σημερινή κρίση αναδεικνύει την ανάγκη για πολυεπίπεδη προστασία και προετοιμασία του ανθρώπινου δυναμικού στον τουρισμό. Χρειάζεται να εστιάσουμε στο ντόπιο εργατικό δυναμικό. Τους συνανθρώπους μας, τους γείτονες μας που απασχολούνται στη τουριστική – ξενοδοχειακή βιομηχανία. Χωρίς αυτούς, χωρίς τη συνεισφορά τους, τουριστική δραστηριότητα δεν μπορεί να υπάρξει. Υπάρχει ένας βασικός κανόνας πίσω απο την έννοια της τουριστικής βιομηχανίας: ο τουρισμός είναι φιλοξενία. Εάν όσοι απασχολούνται με τον τουρισμό δεν είναι υγιείς και πλήρως καταρτισμένοι να αντιμετωπίσουν κανονικές και μη κανονικές συνθήκες, τότε δεν είμαστε σε θέση να φιλοξενήσουμε επισκέπτες στα μέρη μας. Για την Κρήτη, συνεχόμενες έρευνες επισκεπτών που πραγματοποιούνται απο το Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Τουρισμού του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, ανέδειξαν ότι ένα από τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της Κρήτης είναι οι κάτοικοι της και το αίσθημα φιλοξενίας. Πρέπει να το διαφυλάξουμε και να το ενδυναμώσουμε.
Για την αντιμετώπιση των επερχόμενων αλλαγών απαιτείται πρωτίστως μια σοβαρή και συστηματική προσπάθεια καταγραφής του σύγχρονου τουριστικού φαινομένου. Προσπάθειες γίνονται αλλά είναι αποσπασματικές. Πρέπει όλοι να κατανοήσουμε οτι απαιτείται συνεργασία και συγχρονισμένες δράσεις για να καταφέρουμε να δημιουργήσουμε μια ασπίδα προστασίας γύρω απο τη τουριστική βιομηχανία.
Τέλος, χρειάζεται και ένας επαναπροσδιορισμός των προτεραιοτήτων της τουριστικής βιομηχανίας. Για πάρα πολύ καιρό εστιάζουμε σε αγορές που εν μέρη θεωρούνται κορεσμένες. Η εστίαση στις αγορές αυτές έχει ένα βασικό πλεονέκτημα. Τις γνωρίζουμε και μας γνωρίζουν. Ξέρουμε τι θέλουν. Δυστυχώς αυτά που θέλουν τα βρίσκουν και σε άλλα μέρη. Μήπως, έχει έρθει η ώρα να στρέψουμε τη προσοχή μας και αλλόύ; Μήπως έχει έρθει η ώρα να διερωτηθούμε ποιους άλλους θα πρέπει να προσεγγίσουμε και να μάθουμε και από αυτούς τι θέλουν; Μήπως τελικά ο κορωνοϊός πέραν από μια πολύ επικίνδυνη νόσο, είναι και μια ευκαιρία για την ίαση μιας άλλης πάθησης, αυτής της «μυωπίας»;